Route langs de bezienswaardigheden in de H.H. Lambertus en St. Brigida kerk te Middelaar
Bekijk de bezienswaardigheden van de parochiekerk van de H.H. Lambertus en Brigida volgens de route aangegeven in onderstaande plattegrond. De route begint in het kerkportaal en gaat in de kerk verder via de linkerkant. De cijfers op plattegrond corresponderen met de beschreven bezienswaardigheden.
 |
 |
1. TORENPORTAAL MET TOUWEN VOOR TORENKLOKKEN
De klokken, waarvan hier de touwen zichtbaar zijn slaan ieder half uur. Het luiden van de klokken gebeurt met de hand. De klokken luiden een kwartier voor de aanvang van de mis en ‘s middags om 12.15 uur als er iemand uit Middelaar overleden is,Het uurwerk is geleverd door “De Klok” te Aarle Rixtel. Iedere week worden deze met de hand opgewonden. Dit is zwaar werk en geschied in de toren. Boven in de toren hangen drie klokken; een grote en twee kleine. De twee kleine klokken, Brigida en Maria, zijn na de oorlog gegoten in de gieterij van Petit en Fritsen in Aarle-Rixtel. De oude grote klok weegt 520 kg en werd in 1553 gegoten door Albert Hachman in Kleef. In de kerk die tijdens de oorlog verwoest werd hingen twee klokken. Halverwege de oorlog zijn beide klokken door de Duitsers meegenomen, met de bedoeling de klokken om te smelten voor munitie. Na de tweede wereld oorlog, omstreeks 1946-1947, is de grote klok weer teruggekomen uit Duitsland
2. H. ANTHONIUS
 |
In het torenportaal zien we H.Anthonius van Padua, staande in franciscaanse pij. De heilige, als vechter voor het ware geloof, kijkt de mensen fier aan en houdt het hulpeloze kleine kindje tegen zich aangedrukt. Dit kindje wordt als het ware beschermd tegen de aanvallen van de ketterijen. Vele Anthonius vereerders zullen zeker blij zijn met dit goed geslaagde beeld, al zouden we het graag een plaatsje in de kerk gegund hebben.Het eikenhouten beeld dateert uit ca. 1950 en is vervaardigd door Koos van der Horst.
3. KRUISBEELD EN VOORSTELLINGSFOTO´S KINDEREN EERSTE H. COMMUNIE
 |
Het kruisbeeld vervaardigd uit ebbenhout, dat in het torenportaal hangt is geen alledaags kruis. De symbolen op dit kruis staan voor de vier evangelisten. Elk jaar worden hier de voorstellingsfoto’s van de communicanten van de basisschool “de Staaij” gepresenteerd. Tevens bevindt zich hier een prikbord en tafel waar allerlei mededelingen en materiaal te vinden zijn over het geloofsleven, interessante gebeurtenissen, publicaties enz.
4. WIJWATERBAKJES
 |
Achterin de kerk bevinden zich links en rechts tegen de muur wijwaterbakjes. Het water wat zich hierin bevindt is gewijd door de Pastoor op Paaszaterdag
5. DE 14 KRUISWEGSTATIES
De kruisweg bestaande uit de staties op de linker en rechtermuur, brengt het laatste stukje van het leven van Jezus in beeld. Deze lijdensweg herdenkt men in de Goede Week, de week voor Pasen.Duidelijk wordt hier aangegeven hoe de Zoon Gods, het Licht der wereld, de strijd aanbindt met het kwaad der duisternis. Terwijl duivel, wereld, zonde en dood menen de Christus te hebben overwonnen, verplettert de Verlosser satans macht. Op zijn kruisweg wordt de Heer steeds maar aangevallen door de duivel met zijn zonden, verzinnebeeld door de verschillende dieren. Slechts enkele staties, zoals IV, V, VI en VIII tonen ons Christus getrouwen. In de twaalfde statie zien wij Christus overwinning op de dood. In de veertiende statie straalt ons reeds de glorie der verrijzenis tegemoet. De kruisweg, uitgevoerd in de kleuren wit, rood, blauw, groen en bruin is vervaardigd door Koos van der Horst in ca. 1950.
6. H. BRIGIDA
 |
H. Brigida staande in lang gewaad en een om haar armen gedragen gedrapeerde bovenmantel. In haar rechterhand een geopend boek en achter haar een liggend rund. Zij is de tweede patroon van de kerk en patrones van het hoornvee. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw, en is 87 cm hoog.
7. DRIELUIK
 |
In het midden Sint Joseph in armoede met naakte voeten, maar toch van het koninklijk geslacht van David, gekleed in een prachtige koningsmantel. In de rechterhand draagt hij de leliestaf omdat hij, zelf geheel kuis, zijn maagdelijke bruid, geheel ongeschonden door het leven heeft geleid. Aan de voet staat de kerk, omdat hij niet slechts de zorgvader van Bethlehem, Egypte en Nazareth is geweest, maar ook de beschermer van de familie Gods, de H. kerk op aarde. Verder ziet men de H. Maagd Brigida en de onschuldige Sint Anthonius van Padua. Bij de eerste ziet men het oude wapen van Middelaar, want zij is de oude patrones.Bij Sint Anthonius ziet men het wapen der Bouillons, omdat Sint Anthonius tot deze familie behoorde. Drieluik is geschilderd door Koos van der Horst uit Delft.
8. H. LAMBERTUS
 |
H. Lambertus staande in bisschoppelijk ornaat, in de linkerhand de staf en in de rechter een palmtak. H. Lambertus is de eerste patroon van de kerk. Naar zijn patroonfeest op 17 september regelt zich de kermis in middelaar. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw, en is 115 cm hoog.
9. PAASKAARS
 |
Ieder jaar met Pasen komt er een nieuwe paaskaars, deze kaars wordt weer tijdens de Paaswake gewijd en tijdens alle vieringen brandt deze kaars. De kaars brandt als herinnering aan Jezus, die het licht der wereld is.
10. PREEKSTOEL EN COMMUNIEBANK MET SYMBOLEN: KOREN, DRUIF EN PELIKAAN
Het smeedwerk van de preekstoel en communiebank werd vervaardigd door de firma Meijers-Ruijten te Nijmegen. Symbool koren staat voor brood, de druif staat voor wijn en de pelikaan symboliseert de liefde.
De communiebanken en preekstoel zijn geschonken door de inwoners van Tubbergen. Dit ligt in de Achterhoek in Gelderland. Zij hebben hiervoor na de oorlog geld ingezameld. In Tubbergen waren tijdens de tweede Wereld oorlog Middelaarse mensen geëvacueerd.
11. DOOPVONT
 |
Het doopwater wordt eenmaal per jaar in de paaswake gewijd. De dopelingen worden met dit water gedoopt. Het doopfont werd vervaardigd door de gebroeders Lemmens te Middelaar. Op de gesmede ijzeren arm is het oude wapen van Tubbergen geschilderd. Deze gemeente heeft zeer veel bijgedragen in de wederopbouw van onze kerk en ons dorp. Het deksel van het doopbekken is met gesmede kettingen aan deze draaibare arm bevestigd.
12. GODSLAMP
Links van het priesterkoor hangt de Godslamp. Deze lamp brandt altijd, ook als er geen Heilige Mis is. Vroeger zat er olie in, maar tegenwoordig brandt er een dikke kaars.
13. GEBRANDSCHILDERDE RAMEN
Drie gebrandschilderde ramen in het priesterkoor, voorstellende Maria (1), Christus (2) en H.Jozef (2). Vervaardigd door Frans Timmermans in 1950 (Antiekglas/lood/grisaille)
 |
 |
 |
 |
Bron: www.glasmalerei-ev.net/index.html
14. TABERNAKEL
Midden op het oude altaar is het tabernakel geplaatst. Dit is een sierlijk kastje waarin de hostie wordt bewaard. Op dit altaar ziet men ook de calvariegroep, vervaardigd door Piet Killaars te Tegelen.
15. KOP EN SCHOTEL
 |
Tijdens de evacuatie in Niedermörmter (tussen Goch en Rees) heeft de toenmalige pastoor Veugelers een Heilige Mis opgedragen, waarbij hij gebruik gemaakt heeft van deze kop en schotel i.p.v. een kelk en ciborie.Hierbij werd de schudder van de dorsmolen gebruikt als altaar. Toen kapelaan Driessen later pastoor werd te Middelaar, heeft hij deze kop en schotel meegebracht en in deze vitrine geplaatst.
16. H. WILLIBRODUS
 |
H. Willibrordus staande in bisschoppelijk gewaad, met in de rechterhand de kruisstaf en in de linkerhand een boek waarop een kerkmodel. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw en is 115 cm hoog.
17. DRIELUIK BIJ MARIA ALTAAR
 |
In het midden Onze Lieve Vrouw als Moeder van Middelaar. Zij zetelt in het Middelaarse weiland met de onvoltooide kerk en de pastorie op de achtergrond. Enige huizen ziet men rechts en daarachter het woud. Het Kindje Jezus op de schoot van Maria biedt ons het bloempje van heil en vrede aan. Links en rechts van haar ziet men de ouders van de H. Maagd, Sint Joachim met de duifjes en Sint Anna met de lelie, zinnebeeld van Maria’s Onbevlekte Ontvangenis. Drieluik geschilderd door Koos van der Horst uit Delft.
18. KINDJE JEZUS
 |
Het eikenhouten beeldje Kindje Jezus is vervaardigd door Jan Lamers in opdracht van pastoor Driessen en dateert uit ca. 1954.
19. H. SEBASTIAAN
 |
H. Sebastiaan in lendendoek gekleed, en met pijlen doorboord. Zijn rechterhand houdt een palmtak en pijl hoog boven zijn hoofd. Tegen palmtak en pijl een banderol met de tekst “S. Sebastianus”. H. Sebastiaan is de patroon van het Gilde in Middelaar. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw en is 122 cm hoog.
20. ORGEL
Het orgel is gebouwd in 1899 door de orgelbouwer Jan Proper te Kampen, voor de Hervormde Kerk te Wapenveld. Het is eveneens een geschenk van de Gemeente Tubbergen, en in 1951 geplaatst in de kerk, met het front zijwaarts, door de firma Pels te Alkmaar. In 1966 is het orgel gerestaureerd door de firma Vermeulen te Weert en met het front naar voren geplaatst. Het orgel bestaat uit drie pijpentorens waartussen twee pijpenvelden, met in totaal 850 orgelpijpen, versierd met houtsnijwerk.
 |
Kerk en kunst
De gedenksteen
In 1596 werd de kerk door opstandelingen verwoest, waarna Middelaar zelfs voor enige tijd ontvolkt raakte. In 1620 werd de herbouwde kerk geconsacreerd en veranderde de patroonheilige van Adelbertus in Lambertus. Op 5 mei 1703 werd door de zeer doorluchtige heer Angelus visitatie van de parochiekerk van Middelaar uitgevoerd. “Het hoofdaltaar, de paramenten daarvan, eveneens het gehele tabernakel zijn leeggeroofd door de Fransen in het jaar 1702 met uitzondering van een kelk van verguld zilver met eenzelfde pateen, eveneens een zilveren pyxis (hostiedoosje) voor de zieken en een monstrans van verguld koper die tamelijk mooi is.
Er is een bronzen wierookvat. Bijna alle kazuifels hebben zij eveneens meegenomen. Er zijn 2 missalen, een versleten en een ander dat beter is. De huidige pastoor is de eerwaarde heer Joannes Voss. Er zijn ongeveer 150 communicanten. Geen ketters en aanstootgevenden”.
Zo’n 240 jaar later is Middelaar weer de dupe. Weliswaar werd de kerk niet leeggeroofd maar bijna de hele kerk verdween. In 1944 kwam Middelaar maandenlang in de frontlinie tussen de Duitsers en de geallieerden te liggen. Een groot deel van het dorp werd hierbij verwoest; in oktober van dat jaar werden de kerk en de pastorie verwoest.
 |
 |
In de Peel en Maas van juni 1948 lezen we: “… De timmerman van de kerk maakte ons op het volgende attent. “ Waar nu de jongen met dat gelige vaandel staat, liggen nog zeven Duitse soldaten begraven. We stieten erop maar hebben het gat maar weer snel dichtgemaakt. De jongen staat naar het koorzang te luisteren en naar de gedenksteen te kijken die wordt ingewijd en hij vermoedt niet dat hij maar een halve meter boven oosters krijgsvolk staat”.”
Angeline van der Donk